ΣΚΥΡΙΑΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Του κ. ΙΩ. Θ. ΚΑΚΡΙΔΗΤακτικού Καθηγητού του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Καθώς στέκομαι μπροστά στο άγαλμα του Μπρούκ, στην πλατεία της Σκύρος, ξαναγυρίζουν στη θύμησή μου οι στίχοι του: Κι' όλο γρινιάζει ο Μενέλαος, φωνάζει η(Ελένηκ' ο Πάρης πλάϊ στο Σκάμαντρο κοιμάται. Ο Άγγλος ποιητής, που εικοσιεφτά χρονώ πέθανε πάνω στο καράβι του και τάφηκε σύμφωνα με την επιθυμία του πάνω στο φωτεινό νησί του Αιγαίου, πήρε το τραγούδι του από την παλιά γνωστή παράδοση, για να της δώσει καινούργιο νόημα: το ιδανικό της ομορφιάς δεν το αντιπροσωπεύει πια η Ελένη, μήτε της ευδαιμονίας ο Μενέλαος. Καθώς γυρίζουν στη Σπάρτη ύστερα από τον πόλεμο και περνούν τα χρόνια, εκείνος, γέρος, ελεεινός και τρισάθλιος γεμίζει την πόλη όλη μέρα με τις καυκησιές του για τα παλιά του κατορθώματα κι' εκεινής τα τσιμπλιασμένα πια μάτια όλο και δακρύζουν, η φωνή της τρέμει και σκληραίνει όλο και πιο πολύ. Μονάχα ο Πάρης κοιμάται αιώνια ωραίος, αιώνια νέος, πέρα μακριά στ' ακρογιάλια της Τροίας. Αυτός τώρα, αυτός που σαν τον ποιητή τον ίδιο δεν εγνώρισε των γερατειών την ασκήμια, υψώνεται σε σύμβολο της ομορφιάς και της ευδαιμονίας. Ο ποιητής - μιλώ για τον προσωπικό, όχι για τον ανώνυμο λαϊκό ποιητή καθώς απευθύνεται σ' ένα κοινό λίγο πολύ μορφωμένο ξέρει πως πρέπει να σεβαστεί την καθιερωμένη μορφή της παράδοσης. Γι' αυτό θα κοιτάξει, χωρίς να την αλλάξει, να της δώσει καινούργιο νόημα, όπως ακριβώς είδαμε τον Μπρούκ να κάνει με το μύθο της Ελένης και του Πάρη. Αντίθετα ο λαός ενδιαφέρεται πολύ λιγώτερο να σεβαστεί την παράδοση. Τι τον νοιάζει αυτόν τι λένε τα βιβλία ! Άμα λοιπόν μια ιστορία του παλιού καιρού γίνει χτήμα του ξανά θ' αρχίσει να περνάει από στόμα σε στόμα, σε ατέλειωτη πάλι παράλλαξη κι' ανανέωση. Κάθομαι στο καφενείο εδώ στη Σκύρο και ακούω τον κυρ Γιαννούλη να μου ιστορεί τον παλιό μύθο του Αχιλλέα, που η μητέρα του η Θέτιδα, για να μην πάει στην Τροία να σκοτωθεί, τον είχε κρύψει στο νησί αυτό πάνω, ανάμεσα στις κόρες του βασιλιά του Λυκομήδη. Η ιστορία του γεμάτη λεπτομέρειες για τις πεντάμορφες βασιλοπούλες, για τον Αχιλλέα που ήταν αμούστακο παλικάρι ακόμα και μπορούσε να περάσει και για κοπέλα, για τα μέρη που άραξε με το καράβι του ο πονηρός Οδυσσέας, για να ξεγελάσει το γιό της νεράϊδας και να τον πάρει μαζί του στον πόλεμο: Να, κεί πέρα στ' Αχίλλι άραξε, γι' αυτό και το λέμε έτσι γιατί από κεί έφυγαν ύστερα μαζί ο Αχιλλέας με τον Οδυσσέα. Έρχεται η σειρά του Θησέα. Ο Λυκομήδης τον γκρέμισε ψηλά απ' το κάστρο της Σκύρος. Φοβήθηκε μην του πάρει το νησί, γιατί το νησί ήταν παλιά του πατέρα του Θησέα. Έκανε λοιπόν πως ήθελε να του δείξει τον τόπο και κεί τον γκρέμισε από το κάστρο. Άλλοι λένε πως ο Θησέας τα έπαιζε με τη γυναίκα του βασιλιά, γι' αυτό τον σκότωσε εκείνος. Όχι!Περίπατο έκανε ο Θησέας και γκρεμίστηκε μόνος του από το βράχο. Τα κόκκαλα του βρέθηκαν στη σπηλιά του Αντριώτη που λέμε - γιατί ο Θησέας ήταν αντρειωμένος - κ' εκεί τα βρήκαν, μια μέρα που πήγαινε να πάρει τον αέρα του ο Κίμωνας. Τα γνώρισε, γιατί οι αρίδες του ήταν τρείς πήχες μεγάλες. Ο Θησέας έσυρε μαζί του εδώ στη Σκύρο και τον πατέρα του. Εδώ, λέει, γκρεμίστηκε ο Αιγέας όταν είδε το καράβι του γιού του να γυρίζει από την Κρήτη με λησμονημένο το μαύρο πανί. Η κόρη μου, που ακούει κι' αυτή, κάνει ν' αντιμιλήσει. Τα βιβλία λένε πως δε σκοτώθηκε εδώ ο Αιγέας. Της κάνω νόημα να σωπάσει και να κρατήσει την άσοφη σοφία της. Και την ώρα που ο κυρ Γιαννούλης συνεχίζει την ιστορία του ανακατώνοντας το Θησέα με τους κουρσάρους και τις Νεράϊδες, σκέφτομαι πως εδώ βρίσκεται το κλειδί για να εξηγήσουμε πολλές φορές γιατί οι μεγάλοι ήρωες αναφέρονται συχνά πως εγεννήθηκαν είτε πέθαναν σε διάφορα μαζί μέρη. Κάθε τόπος του ήθελε για δικούς του, ο πατέρας έσερνε μαζί και το γιό, ο γιός τον πατέρα, ο αδερφός τον αδερφό κι' έτσι ο παλιός ήρωας αποχτούσε πολλές ιστορίες και πολλές πατρίδες.Κάποιος δάσκαλος - αγιασμένο ας είναι το χώμα που τον σκεπάζει -διηγήθηκε κάποτε στα σκολιαρόπουλά του την ιστορία του Αχιλλέα και του Λυκομήδη και του Θησέα, σύμφωνα με τα βιβλία φυσικά. Μ' από κεί την άρπαξε η λαϊκή φαντασία, τη ζωντάνεψε, κι άρχισε να τη δουλεύει, πλουτίζοντας την με λεπτομέρειες τοπογραφικές, με θέματα παραμυθικά, με στοιχεία ιστορικά μεταγενέστερα: Αχιλλέας, Θησέας, Κίμωνας, Κουρσάροι, Λιάπηδες, νεράϊδες, όλος ο ελληνικός κόσμος ζωντανεμένος πάλι!Και τώρα μπορείς περνώντας από κάποιο στενό ν' ακούσεις τα Σκυριανόπουλα, όταν τα πιάσει ο οίστρος του συναγωνισμού, να ρωτάει το ένα το άλλο: Μπορείς μαρέ και π'δάς από την πέτρα κεί πέρα - ΓΙ'δώ! - Π'δάς κι' απ' το βράχο κείνο; - Π'δώ! - Π'δάς λέω κι' απ' το κάστρο πάνω στο γιαλό κάτω;- Έ, όχι δά! - Σύ δεν το π'δάς, μα ο βασιλιάς το π'δά!Ποιος παλιός βασιλιάς να υψώνεται στη φαντασία των παιδιών σαν το ιδανικό της παλικαριάς που είχε τη δύναμη να πηδάει από τόσο ψηλά; Ποια λησμονημένη παράδοση να κρύβεται στα λόγια τους; Ο Θησέας δεν μπορεί να είναι, γιατί αυτός πέφτοντας σκοτώθηκε. Να είναι τάχα ο Λυκομήδης: Ποιος το ξέρει! Και ποιος το ξέρει ακόμα αν ο λόγος αυτός των παιδιών δε σταθεί αφορμή για καινούργια μυθοπλαστία κι' αν δεν ακούσουμε σε μερικά χρόνια την ιστορία του Θησέα, που θέλησε να παραβγεί στο πήδημα με το Λυκομήδη πηδώντας ψηλά απ' το κάστρο, κι' ο ένας σκοτώθηκε, ο άλλος γλύτωσε!Σαν δάσκαλος που είμαι μ' ενδιαφέρουν οι ελληνικοί μύθοι, όπς τους βρίσκουμε στα βιβλία. Σαν φιλόλογος ξέρω να τους αναλύσω, να ξεχωρίσω τα ιστορικά απο τα φανταστικά τους στοιχεία να κατατάξω τα θέματά τους. Σαν άνθρωπος όμως ζηλεύω τα Σκυριανόπουλα, γιατί γι' αυτά ο βασιλιάς που τόλμησε ένα τέτοιο πήδημα είναι μια ζωντανή πραγματικότητα. Ζηλεύω τον κυρ Γιαννούλη, που ανακατώνει την ιστορία με τη φαντασία, που μεταθέτει τον Αιγέα από την Αττική στη Σκύρο, που μιλεί για το Λυκομήδη και για τον Αχιλλέα σα να έζησαν προχτές στο νησί. Γιατί και γι' αυτόν όλες αυτές οι ιστορίες δεν είναι μύθος˙ είναι κάτι ζωντανό κι' αληθινό.Ό,τι σου ιστορεί έ χ ε ι γ ί ν ε ι , κι' όταν σου μιλάει για τα σουσούμια του Θησέα, θαρρείς πως τον έχει ιδεί με τα μάτια του. Κι' αλήθεια τον έχει ιδεί- ολόφωτο κι' ολοζώντανο μέσα του, χίλιες φορές πιο καθαρά απ' ό,τι μπορεί να τον ιδεί ο γραμματιζούμενος μέσα από την άχαρη σοφία των βιβλίων του.